Αράχνη

Για τις επόμενες πέντε εβδομάδες και κάθε Σάββατο θα παρουσιάζουμε χαρακτικά από τα τέλη του 19ου και τις αρχές του 20ου αιώνα που βρίσκονται στη συλλογή του Εθνικού Μουσείου της Κρακοβίας (Πολωνία). Σήμερα παρουσιάζουμε ένα από τα πιο περίεργα χαρακτικά που έχω δει στη ζωή μου. Αλλά είναι και λίγο χαριτωμένο, έτσι δεν είναι;

Σε αυτό το χαρακτικό, ο Γάλλος συμβολιστής, Οντιλόν Ρεντόν, επιστρέφει σε ένα μοτίβο που είχε δημιουργήσει έξι χρόνια νωρίτερα στο σχέδιο του με κάρβουνο, η Χαμογελαστή Αράχνη. Αυτή η αράχνη, μαζί με τη λιθογραφία που παρουσιάζεται, φέρει επίσης μια ένδειξη χαμόγελου, τα χαρούμενα μάτια της κοιτάζουν προς τα πάνω παιχνιδιάρικα και τα μεγάλα ρουθούνια της φαίνεται να εισπνέουν τον αέρα με ευχαρίστηση. Όταν κοιτάμε τα χαρακτικά του Ρεντόν, όλα φαίνονται πιστευτά - ότι οι αράχνες χαμογελούν, έχουν χαριτωμένες μικρές μύτες και ότι έχουν δέκα πόδια αντί για οκτώ. Η παρουσία αραχνών, εντόμων και φυτών στα έργα του Ρεντόν πηγάζει από τη μακρά φιλία του με τον βοτανολόγο Armaund Clavaud, ο οποίος εισήγαγε έναν νεαρό Ρεντόν στον συναρπαστικό κόσμο των μικρότερων ζωντανών οργανισμών. Με την ανάπτυξη της λεπτομερούς γνώσης του Ρεντόν για τον σωματότυπο και την εμφάνιση των πλασμάτων, μπορούσε να απεικονίσει αληθοφανή υβρίδια, επεξεργασμένα μέσα από τις δυνάμεις της φαντασίας του: μίσχοι λουλουδιών λυγισμένοι κάτω από το βάρος ανθρώπινων κεφαλιών, κάκτοι με ανθρώπινα πρόσωπα και αράχνες που χαμογελούν και κλαίνε. Έχοντας λάβει το παρατσούκλι “ο πρίγκιπας των ονείρων” από τον Ζορίς-Καρλ Ουισμάνς, ο Ρεντόν απεικονίζει συμβολικά οράματα κρυμμένα σε όνειρα. Έργα από τα έτη 1875-1889, ωστόσο, τείνουν να μοιάζουν με σκηνές από εφιάλτες.  

Τόσο η αισθητική αυτών των σχεδίων και χαρακτικών, όσο και το ασπρόμαυρο χρώμα των έργων του, μπορεί να προκαλέσουν έκπληξη ή ακόμη και φόβο, αποτέλεσμα των εφαρμοσμένων τεχνικών του. Ο Οντιλόν Ρεντόν αντιπαραθέτει στοιχεία που παρατηρούνται αλλά και δεν παρατηρούνται στη φύση, όμως το κάνει με πολύ αξιόπιστο τρόπο, ανοίγοντας ίσως το δρόμο για τους Σουρεαλιστές. Έγιναν αναφορές στα έργα του με ενθουσιασμό όχι μόνο από συγγραφείς (ο πρωταγωνιστής του παρακμιακού μυθιστορήματος του Ουισμάνς με τίτλο "Against the Grain" (Ενάντια στο Ρεύμα) ήταν συλλέκτης των έργων του Ρεντόν), αλλά και από ποιητές των οποίων τα ποιήματα εικονογράφησε: Μπωντλαίρ, Πόε. Γι’ αυτό και ο Ρεντόν συμπεριλήφθηκε στην τάση των Συμβολιστών, αν και ο ίδιος ο καλλιτέχνης δεν συμμεριζόταν όλα τα ιδανικά του προγράμματος τους. Αναγνωρισμένος και εξαιρετικά δημοφιλής κατά τη διάρκεια της ζωής του, έγινε έμπνευση για τις επόμενες γενιές: τους Ναμπί, τους Φωβιστές, τον Πωλ Γκωγκέν και τον Μαρσέλ Ντυσάν.