Saudade

Στις μέρες μας, αν θέλουμε να στείλουμε ένα μήνυμα σε κάποιον, είναι πολύ απλό: απλά στέλνουμε ένα μήνυμα ηλεκτρονικού ταχυδρομείου. Ωστόσο, τον 19ο αιώνα, όταν ζούσε ο ζωγράφος Ζοζέ Φεράζ ντε Αλμέιντα Τζούνιορ (1850-1889), τα γράμματα ήταν ο μόνος τρόπος. Εάν ο αποστολέας ήταν κάποιος πολύ αγαπημένος, το γράμμα έπαυε να έχει μια απλή ενημερωτική ή επικοινωνιακή μορφή και αποκτούσε μια συναισθηματική διάσταση, όπως και στην περίπτωση της κυρίας σ'αυτό το αριστούργημα: το Saudade, φτιάχθηκε τον τελευταίο χρόνο ζωής του καλλιτέχνη. Ο Αλμέιντα Τζούνιορ δολοφονήθηκε από τον σύζυγο μιας γυναίκας με την οποία είχε σχέση για πολλά χρόνια.

Η σύνθεση δείχνει μια νεαρή γυναίκα ντυμένη με σκούρα ρούχα να γέρνει πάνω σ'ένα παράθυρο, κρατώντας ένα γράμμα. Στην αριστερή πλευρά του πίνακα, βλέπουμε ένα ψάθινο καπέλο, κοινό για αγροτικές περιοχές, απόδειξη πως υπάρχει ή θα μπορούσε να υπάρχει μια ανδρική παρουσία - ο ιδιοκτήτης του καπέλου, ίσως ο συζυγός της. Μπορείς να δείς πως είναι μια βαθιά δυστυχισμένη γυναίκα: ένα επίμονο δάκρυ στάζει από τα μάτια στην μύτη της και κρατά το σάλι σφιχτά, στρίβοντας τα δάχτυλα της. Η ατμόσφαιρα του πίνακα είναι φτιαγμένη από μοναξιά και λύπη, από την κατασκευή του σπιτιού (εμφανώς χρειάζεται επισκευές) μέχρι την κατάσταση αναταραχής της γυναίκας, με στενά μάτια να υποδηλώνουν τη λαχτάρα κα την λύπη που την αναγκάζουν να διαβάσει το γράμμα.

Η απουσία του ιδιοκτήτη του καπέλου στην σκηνή μπορεί να υποδηλώνει, μαζί με το όνομα του πίνακα, πως είναι μια νέα γυναίκα με μια ραγισμένη καρδιά. Η λέξη saudade, που προήλθε απο τα λατινικά, σημαίνει όχι μόνο μοναξιά ή απώλεια κάποιου, αλλά και απώλεια που κατά κάποιο τρόπο μας αρέσει να νιώθουμε όταν νιώθουμε στοργή για κάτι ή κάποιον και το χάνουμε, αλλά παρόλα αυτά συνεχίζουμε να επιστρέφουμε στην μνήμη που είναι φυλαγμένη κάπου στην καρδιά μας.

- Rutte Ferreira