Αλληγορία της σύνεσης

Η τέχνη του μπαρόκ λέει ένα ψέμα. Βυθίζει την πραγματικότητα στο χρώμα, την γεμίζει με υπερβολική λεπτομέρεια, ενώ το φως χρησιμοποιείται με ακραία αντίθεση που φωτίζει την πιο δραματική της διάσταση.

Η αφθονία λεπτομερειών μπορεί να φανεί αρκετά θορυβώδης και να οδηγήσει τα πιο φορτισμένα βλέματα αλλού. Για την κατανόηση των υπερβολικών διακοσμητικών στοιχείων βοηθά το να εστιάσει κανείς σε ένα στοιχείο κλειδί, κάτι το οποίο έχουμε την τάση να παρατηρήσουμε και να εξερευνήσουμε έπειτα την σημασία των διαφόρων στοιχείων - μέσα σ'αυτήν την φωτεινή, λάμπερή ατμόσφαιρα ένας σκοτεινός καθρεύτης μας κοιτά στα μάτια και στοιχειώνει την σκηνή: η κατανόηση της δύναμης του καθρεύτη ισούται με την κατανόηση του τίτλου του πίνακα. 

Η σύνεση είναι σοφότερη της προσοχής, ζωγραφίζει μία ακριβή προσωπογραφία του κόσμου, χρησιμοποιεί φωτεινές και σκοτεινές αποχρώσεις αλλά δεν προτιμά καμία από τις δύο. Ο καθένας συγχέει την δική του αναπαράσταση του κόσμου με τον ίδιο τον κόσμο, έτσι το όραμα κάποιου θέτει και τα όρια της πραγματικότητας του. Το να προτιμάς μια απόχρωση σημαίνει να συρρικνώνεις, να ζείς σ'έναν μικρότερο κόσμο.   

Το μυστικό, λένε, είναι να παραμένεις θετικός, να κοιτάς στα σύννεφα εκεί όπου φυτρώνει ο ήλιος, να θάβεις βαθιά κάθε σκιερή ακίδα αρνητικότητας, να εστιάζεις σ'αυτή την ημι-θεότητα στην οποία φιλοδοξείς να εξελιχθείς πνίγοντας όλες τις ατέλειες που μπαίνουν στον δρόμο της - τότε οι άγγελοι θα μας στεφανώσουν με ευτυχία.

Το μυστικό είναι ένα ψέμα! Τίποτα δεν είναι πιο επικίνδυνο από την αβίαστη παρηγοριά του «όλα θα πάνε καλά», ότι ο χρόνος γιατρεύει ή ότι η τύχη θα γυρίσει με το μέρος μας. Η καταναγκαστική αποβολή του οτιδήποτε δεν ταιριάζει στο θετικό μονοπάτι πρός την αυτόεξιλέωση οδηγεί στην δημιουργία μιας ρηχής, τεχνητής οντότητας η οποία παραδόξως διατηρείται μέσω της αρνητικότητας (που αποτελεί την βάση του «αυτό που δεν θέλω να είμαι»). Είναι λοιπόν μη βιώσιμο, μη προβλέψιμο και μη βασισμένο σε πραγματικά θεμέλια. Πως μπορεί κανείς να είναι υπεράνω αυτής της προστατευτικής αυταπάτης; Είναι μια σκληρή αντανάκλαση.

Μέχρι και σ'αυτόν τον πίνακα αναγκαζόμαστε να αντιμετωπίσουμε την αρνητικότητα, είναι το μόνο πράγμα που μας κοιτά στα μάτια και χωρίς αυτήν θα χανόμασταν σε ασήμαντες λεπτομέρειες. Αυτή η σκληρή αντανάκλαση καθρευτίζει την εσωτερική συνείδηση της απαισιοδοξίας, την βεβαιότητα της αντιξοότητας και της διαφθοράς, εσωτερικής και εξωτερικής. Μέσω της ισχύος της απαισιοδοξίας βρίσκει κανείς την δύναμη να προβλέψει τα χειρότερα και πράττει με προσοχή, αποδέχομενος την φύση ως   όμορφη αλλά και σκληρή. Αυτή είναι η αντίληψη που καθιστά τον κίνδυνο και την καλοσύνη πραγματικά όμορφα.

Εσωτερική σύνεση σημαίνει ηθική, τιθασεύω αντί να παραμελώ. Αποδέχομαι τα ελαττώματα, μελετώ την αντανάκλαση μου χωρίς φραμπαλάδες, μαθαίνω τι να περιμένω από τον εαυτό μου και υπό ποιές καταστάσεις, να αντιμετωπίζω το πραγματικό εγώ και όχι το επιθυμητό εγώ. Κρατώντας το ερπετό κάτω από την δεξιά μασχάλη ως σύμβουλο, όπως στον πίνακα, και παίρνοντας αποφάσεις με βάση τις συνέπειες που θα έχουν σ'εμένα και στους άλλους. Το αισιόδοξο αντίθετο μας κάνει πιο ευάλωτους προς τον εαυτό μας.

Η εξωτερική σύνεση είναι η εσωτερική πυξίδα πρός τη γη ως ένα αδυσώπητο μέρος. Οι άνθρωποι είμαστες μέρος της τροφικής αλυσίδας. Τρώμε και μερικές φορές μπορεί να φαγωθούμε. Καταστρέφουμε την φύση και μερικές φορές συμφορές έρχονται και καταστρέφουν εμάς. Τα βάσανα και η δυστυχία είναι οι σταθερές ενάντια στις οποίες ευδοκιμεί η ανθρώπινη προσπάθεια, οι λόγοι για τους οποίους γεννιούνται νόμοι και αναδύονται θεσμοί. Λίγοι μένουν εκτός αυτής της διαδικασίας ενάντια στην αδικία, τάξη είναι το απλώς το όνομα που δίνει μια γενιά στην οργάνωση. Κάποτε υπήρχαν σκλάβοι, σήμερα έχουμε εργαζόμενους, το αύριο είναι άγνωστο...

Η σύνεση πρέπει να θεωρείται μέρος του αδίστακτου κινητήρα της φύσης, μια αποδοχή ότι τα δεινά θα είναι παρόντα αλλά όχι ως κάποιο είδος προσωπικής τιμωρίας. Ο χρόνος φέρνει νέες προκλήσεις και εξαρτάται από εμάς το να είμαστε προετοιμασμένοι.

Η μπαρόκ τέχνη λέει ένα ψέμα. Δεν παρουσιάζει τον κόσμο όπως είναι, αλλά σε αντίθεση με την απρόσεκτη αισιοδοξία, εμβαθύνει την πραγματικότητα, συχνά μέσα από τα δεινά, για να αναδυθεί μια σαφέστερη αλήθεια.

- Artur Deus Dionisio