خودنگاره با لباسِ آبی

این خودنگاره که الس برگ (1877-1942) در سالِ 1917 آن را خلق کرده، سنتزِ شگفت‌انگیزی‌ست از تأثیراتِ عواملِ باطنی و عرفانی.  او منابعِ الهامِ خود را به تصاویرِ رویایی، نقشهای خیالی،، هاله‌ها و نشانه‌های قلم‌موی ساخته شده از پَر تبدیل کرد. برگ خودش را به گونه‌ای نمایش داده که روی صندلی نشسته و با خورشید، یک مثلّثِ قرمز و چند پرنده احاطه شده است. این ترکیب‌بندی ممکن است از تکاملِ سه‌گانۀ عرفانیِ پیت موندریان -که نشان‌دهندۀ بیداریِ معنویِ انسان در سه مرحله است- الهام گرفته شده باشد. برگ خودش را به عنوانِ سوژه‌ای برای بیداری معنویِ انسان در مرکزِ نقّاشی‌اش قرار داده. انتخابِ لباسِ آبی و سایه‌های هاله مانندِ دورِ سرِ او را می‌توان به عنوانِ اشاره‌ای به مریم باکره -که در این دوره موضوعی مکرّر در کارِ او بود- تفسیر کرد. از سالِ 1916 تا 1920 استعاره‌های روحانی و مذهبی نقشِ مهمّی در کارهای برگ ایفا کردند. این مسأله با توجّه به تغییراتِ جهانی در واکنش به جنگِ جهانیِ اوّل، سوسیالیسم و صنعتی شدنِ جهان قابلِ درک می‌شوند.

نقّاشِ یهودیِ آلمانی، الس برگ، در راتیبور در سلیسیای علیا (راسیبورزِ فعلی در لهستان) متولّد شد. او در سالِ 1909 به همراهِ پسرعمویش ساموئل مومی شوارتز (که او هم یک نقّاشِ یهودی و هلندی بود و بعدها با او ازدواج کرد) به پاریس رفت تا آخرین تحوّلاتِ هنرِ مدرن را از نزدیک مشاهده کنند. این مسأله در کارِ او -که تا آن زمان فوگیراتیو و واقع‌گرایانه بود-  تغییراتِ زیادی ایجاد کرد.  از آن به بعد او در طیفِ گسترده‌ای از سبکهای مدرنیستی که آنها را به شیوۀ شخصیِ خود تفسیر می‌کرد به نقّاشی کردن پرداخت.  در سالِ 1910 برگ و شوارتز در آمستردام مستقر شدند و سفرهای هنریِ زیادی را در اروپا انجام دادند. آنها سرانجام در سالِ 1920 ازدواج کردند و تا زمانِ مرگشان در سالِ 1942 در کنارِ یکدیگر ماندند. از دهۀ 1920 تا پایانِ کارش، گرایشهای انتزاعی و سوررئالیستیِ مدرنیست‌های پاریسی همچنان در آثارِ برگ مشهود بود.

در طولِ جنگِ جهانیِ دوّم، حزبِ نازی برگزاریِ هرگونه نمایشگاه برای ارائۀ آثارِ یهودیان را ممنوع کرد. در اوانِ جنگ، برگ و شوارتز محضِ احتیاط بسیاری از آثارِ خود را نزدِ دوستانشان پنهان کردند. آنها تصمیم گرفتند که خودشان پنهان نشوند و حتّی از به همراه داشتنِ ستارۀ زردرنگی که یهودیان مجبور به نصبِ آن بر لباسِ خود بودند نیز سرباز زدند. در دوازدهمِ نوامبرِ سالِ 1942 آنها از خانۀ خود اخراج و از مسیرِ هولاندشه شووبرگ به اردوگاهِ وستربورک منتقل شدند. چهار روزِ بعد با قطار به آشویتز فرستاده شده و بلافاصله پس از ورود در نوزدهمِ نوامبر در آنجا کشته شدند.

در بیست و هفتمِ ژانویۀ سالِ 1942، آشویتز، بزرگترین اردوگاهِ نگهداری و کشتارِ یهودیان به دستِ نازی‌ها که 1.1 میلیون نفر در آن کشته شده بودند، توسّطِ ارتشِ سرخ آزادسازی شد. امروز روزِ جهانیِ یادبودِ هولوکاست است.