Última Ceia (Het laatste avondmaal)

Elke dinsdag en zondag in maart laten we een werk zien uit Europeana, een meertalige onlinecollectie van miljoenen gedigitaliseerde stukken uit Europese musea. Elk werk dat we in onze samenwerking met Europeana tonen, of het nu een direct herkenbaar meesterwerk is of een weinig bekende maar onvergetelijke schat, werd gedeeld door een Europees land als onderdeel van de Europeana 280-campagne. De campagne viert het gedeelde Europese kunsterfgoed en laat je ontdekken welke diverse en prachtige kunstwerken eraan hebben bijgedragen. Als je meer wil weten over Europeana 280, volg dan #Europeana280 op sociale media, of ga naar https://www.europeana.eu/nl/collections/topic/190-art. 

Wel, Pasen komt eraan. Het Laatste Avondmaal zou op de donderdag voor Pasen hebben plaatsgevonden en we tonen het vandaag omdat het een onderdeel is van onze samenwerking met Europeana. Veel plezier! 

Dit drieluik komt uit de kapel van Santa Marta in het bisschoppelijk paleis van Fontelo in Viseu. In het werk kunnen we veel van de typische picturale procédés van Grão Vasco zien: het decentraliseren van de formele kernpunten, die in opeenvolgende vlakken geordend worden en waarbij het licht alles weer samenbrengt, de nauwkeurigheid van de volumes, de expressiviteit van de gezichten en de specificiteit van de details.  Dit werk is ook belangrijk door de complexe iconografie en de spanning tussen het verhaal, dat doorheen het hele schilderij doorloopt, en de drieledige structuur. 

Het middelste paneel stelt het Laatste Avondmaal voor. Naast Jezus Christus, die de eucharistische kelk vasthoudt, zitten Petrus, Johannes en een andere apostel. Op het rechterpaneel staan zeven apostelen rond de tafel, die verlengd is met een L-vormig stuk, terwijl zij de eucharistische hostie naar omhoog houden. Judas is te zien op het paneel links, met iconografische elementen die zijn verraad uitbeelden (de zak met muntstukken en het gele kostuum); hij staat op het punt zich weer aan te sluiten bij deze groep van Jezus' naaste volgelingen. De andere afbeeldingen op dit paneel zijn ongewoon. Een jongen bij een waterbekken op de voorgrond verwijst naar het verhaal van de voetwassing. Er zijn ook twee vrouwen die naar Christus toe komen en een ervan heeft in haar hand een kleine kruik met parfum - het attribuut van Maria Magdalena, een zinspeling op de tweedeling tussen profane en heilige liefde. Een doorlopend vloerpatroon dat door alle vlakken heenloopt zorgt voor visuele eenheid. Op de achtergrond van het centrale paneel zien we nog enkele figuren, van wie er één een lam naar de tafel draagt, symbolisch voor het Pesachfeest en voor Jezus' offer als Lam Gods. De elementen op de tafel - de bittere kruiden en het ongedesemde brood - verwijzen naar de uittocht van de Joden uit Egypte (het thema van het Pesachmaal). Op de achtergrond van de twee zijluiken zien we twee scènes van het lijdensverhaal die later plaatsvinden.