De schuldeiser

In de woensdagse "Bedenkingen over kunst" van twee weken geleden bleven we met een hoop vragen zitten, onder andere over Tolstoj's kijk op kunst en het concept "Kunst als eerlijke boodschap". Als we kunst zien als de vrucht van communicatie, "de ware innerlijke uitdrukking van de kunstenaar wanneer die door de toehoorder wordt waargenomen", wordt de rol van het publiek en van de kunstenaar bij het definiëren van wat kunst is, veel te groot.  Wat als de overgebrachte boodschap zo uniek is dat ze niet tot iemand anders doordringt? Of wat als er geen boodschap wordt overgebracht, of als het uitgedrukte gevoel verzonnen is en niet oprecht? Als de waarde van een kunstwerk wordt bepaald door de boodschap, zouden we dan niet het kunstwerk waarderen, maar de informatie die het uitdraagt? Als we de "ware boodschap" als een zelfstandig iets zien, zouden we het kunstwerk alleen gaan zien als de drager van wat wordt meegedeeld. En dat is niet wat er gebeurt, want wij zijn geneigd het stuk als uniek en onmisbaar te beschouwen. Evenzo zien we diverse kunstwerken met eenzelfde oprechtheid en eenzelfde boodschap niet als kunstwerken met dezelfde artistieke waarde. Dit betekent niet dat kunst geen boodschap mag hebben. Maar kunst mag de boodschap niet gebruiken om zichzelf als kunst te rechtvaardigen. Kunst zou, aldus Oscar Wilde, "nutteloos" moeten zijn en geen einddoel mogen hebben (oei, ben ik hier vooringenomen?) Ik worstel met het idee dat kunst gerechtvaardigd moet zijn. Waarom kan kunst niet alleen - en het woord "alleen" is hier niet beperkend maar benadrukt de onbegrensde mogelijkheden - een unieke emanatie van omstandigheden zijn, versterkt door gedachten, schoonheid, willekeur en alles wat de verontrustende chaos van het leven voortbrengt? Als we deze eeuw met steeds meer "brain-power" computers die heersen over het rijk van de analytische eigenschappen, naar waarde willen schatten, moeten we aandacht hebben voor de verzameling van unieke omstandigheden die ervoor zorgen dat iets individueel is, zoals verbeelding, intuïtie, kwetsbaarheid... En dit is het waarin Kunst op zichzelf moet staan. Volgende week gaan we wat dieper in op Oscar Wilde, Baudelaire, en de Decadente of Esthetische beweging. Artur Deus Dionisio