De kus van de sfinx

Dit schilderij is een groots melodrama, geschilderd in een gloed van vurige rood. In een hartstochtelijke omhelzing drukt de sfinx haar lippen tegen die van de man. Ze is net een vampier, alsof ze het leven uit hem wil zuigen. Het was het gedicht van Heinrich Heine in het voorwoord van zijn Buch der Lieder (3e druk, 1839) dat Stuck inspireerde tot het schilderen van deze triomf van de vrouw over de man. Het marmeren beeld kwam tot leven, begon te kreunen en te smeken - Ze dronk mijn brandende kussen op Met razende dorst en hebzucht. Ze dronk de adem uit mijn borst, Ze voedde lust zonder ophouden; Ze drukte me dicht tegen zich aan en scheurde en verscheurde mijn lichaam met haar klauwen. In de 19e eeuw was de sfinx een geliefd thema in de literatuur en de beeldende kunst. De vele afbeeldingen kunnen worden onderverdeeld in vier basistypen: de Egyptische sfinx, de Griekse sfinx, de sfinx als femme fatale en de mystieke sfinx. In deze vier typen en in de verschillende hybride vormen zien we hoe de verschillende kunstenaars in hun benadering van de sfinx allemaal een andere innerlijke strijd hebben verbeeld: de strijd tussen dierlijke instincten en het intellect, het eeuwige conflict tussen man en vrouw of het zoeken naar de zin van het menselijk bestaan. Franz von Stuck gaf ons in Der Kuss der Sphinx een meer expliciete voorstelling van de femme fatale. Zij is een rondborstige verleidster, een soort vampier die met haar kus des doods het levensbloed uit een naakte jongeman lijkt te zuigen. De sfinx als femme fatale bereikte zijn hoogtepunt rond 1900 met een totale identificatie van de vrouw met de sfinx. De vermeende 'dierlijke' aard van de vrouw werd vaak vrij sprekend afgebeeld in mythologische half-menselijke figuren als de sfinx. In het symbolisme kreeg de sfinx een erotisch aura en werd de figuur verder ontwikkeld als de belichaming van de femme fatale. Dit was een verwijzing zowel naar het eeuwige probleem van het machtsevenwicht tussen mannen en vrouwen, als naar de veranderende rol van de vrouw in de maatschappij, die vaak als een bedreiging voor de man werd gezien. Voor de mannelijke kunstenaar had de suggestie van vrouwelijke dominantie een ambivalente aantrekkingskracht. Door de Sfinx een eigentijds uiterlijk te geven, wijst de kunstenaar op de verraderlijke kant van de moderne vrouw.