Compositie 8

Muziek is eens omschreven als de meest zuivere vorm van kunst. Wellicht omdat het voor ons vormloos is: we kunnen het aanraken noch zien; het wordt één met de ziel en raakt de stemming rechtstreeks. Het verandert de sfeer en roept emotie op zoals geen enkel andere kunstvorm. Een paar maten van een oud stuk muziek voeren ons direct terug naar onze kindertijd, de eerste klanken van een volkslied kunnen een scala aan emoties oproepen. Neem bijvoorbeeld de Grieken uit de oudheid, voor hen kwam menselijke inspiratie van een groep godheden die ‘muzen’ heten. Wie door de muzen werd gezegend, verhief het menselijke bestaan door met creativiteit cultuur te ontwikkelen. Beroering door een muze kenmerkte zo de beschaving. Taalkundigen zien dat het woord ‘muziek’ van ‘muze’ afstamt, wat aangeeft dat muziek een serieuze aangelegenheid was.

Volgens de Grieken waren de principes der astronomie zo verweven met die van harmonie dat door geleerden werd geopperd dat de door de kosmos snellende planeten geluid konden scheppen. Daarom was muziek essentieel voor het begrip van de relatie tussen voorwerpen in het heelal. Het concept van muzikale verbondenheid met de kosmos werd ‘Harmonia’ genoemd, waar inderdaad het woord ‘harmonie’ van komt! Grote filosofen zijn de waarde van muziek gaan inzien. Oude Grieken zoals Plato geloofden dat muziek rechtstreeks iemands ethos beïnvloedde. In de moderne tijd correspondeerde Nietzsche met Wagner en schreef onvergetelijk dat “het leven zonder muziek een fout zou zijn”.

En wat betreft muziek niet kunnen zien: iemand met synesthesie spreekt dit wellicht tegen. Mensen met synesthesie kunnen texturen ruiken en kleuren horen, wat in een vermenging van de zintuigen uitmondt. Deze aandoening bestaat echt, al kunnen de meeste van ons dat moeilijk bevatten. Er is echter iemand die het begrijpelijker kan maken. Kandinsky had een grootse muzikale visie: hij spande zich in om visuele kunst te creëren, even puur en etherisch als muziek, om de innerlijke ziel rechtstreeks te raken. De vormen en kleuren zijn even nauwgezet gecomponeerd als een symfonie. Er wordt geen iconografie gepresenteerd die ons met objectieve entiteiten zou kunnen afleiden. Het oog doolt ongedwongen rond tussen textuur en lijn, maar zijn werk aanschouwen lijkt op blind reizen op de klanken van muziek. Ware het niet dat onze ogen wijdgeopend zijn en wij ons in een stille kamer bevinden.

Waar ik het meest van houd bij zulke abstracte kunst, is de zorg waarmee de schilder zijn publiek gelegenheid biedt om te scheppen. De schilder schenkt kijkers een zinneprikkelende wolk en de kleuren van de zonsondergang, en nodigt uit de verbeelding de vrije loop te laten.

Het spijt me voor de wereld van de muziek. Bowie en Prince speelden een grote rol in mijn kleine wereld, en diepbedroefd beschouw ik nu 2016 als een donker jaar voor de muziek. Laten we ons inbeelden dat die ‘Heroes’ zweven tussen de Griekse planeten, waar zij prachtige klanken verspreiden in een ‘Purple’ heelal.

Artur Deus Dionisio