Zelfportret met een blauwe jurk

Dit zelfportret uit 1917 van Else Berg (1877-1942) is een prachtige synthese van esoterische en theosofische invloeden. Ze kanaliseert haar inspiratiebronnen in droombeelden, fantasiefiguren, aura's en vederlichte penseelstreken. Berg heeft zichzelf afgebeeld in een stoel omringd door vogels, een rode driehoek en een zon. De compositie is mogelijk geïnspireerd op Piet Mondriaans theosofische drieluik Evolutie, dat het spirituele ontwaken van de mens in drie fasen weergeeft. Berg heeft zichzelf in het middelpunt van haar schilderij geplaatst als onderwerp van spiritueel ontwaken. De keuze voor een blauwe jurk en de halo-achtige schaduw rond haar hoofd kunnen worden geïnterpreteerd als verwijzingen naar de Maagd Maria, die in deze periode een terugkerend onderwerp was in haar werk. Geestelijke en religieuze motieven speelden tussen 1916 en 1920 een belangrijke rol in het werk van Berg. Dit zou kunnen worden verklaard door internationale veranderingen als reactie op de Eerste Wereldoorlog, het socialisme en de industrialisatie.

De Duits-joodse kunstenaar Else Berg werd geboren in Ratibor in Opper-Silezië (nu Racibórz in Polen). In 1909 reisde ze samen met haar neef en toekomstige echtgenoot, de Nederlands-joodse schilder Samuel (Mommie) Schwarz, naar Parijs om de laatste ontwikkelingen in de moderne kunst te observeren. Dit bracht een grote verandering teweeg in haar werk, dat tot dan toe figuratief en realistisch was geweest. Ze werkte nu in een breed scala aan modernistische stijlen, die ze op haar eigen persoonlijke manier interpreteerde. In 1910 vestigden Berg en Schwarz zich definitief in Amsterdam en maakten vele kunstreizen door Europa. Ze trouwden uiteindelijk in 1920 en bleven samen tot hun dood in 1942. Van de jaren 1920 tot het einde van haar carrière bleven de abstracte en surrealistische tendensen van de Parijse modernisten aanwezig in haar werk.

Tijdens de Tweede Wereldoorlog maakten de nazi's het de joden onmogelijk om hun werken tentoon te stellen. Uit voorzorg verstopten Berg en Schwarz aan het begin van de oorlog veel van hun kunstwerken bij vrienden. Ze besloten niet onder te duiken en weigerden de gele ster te dragen die joden moesten dragen. Op 12 november 1942 zijn ze uit huis gehaald en via de Hollandsche Schouwburg op transport gesteld naar Westerbork. Vier dagen later werden ze op een trein gezet naar Auschwitz, waar ze direct na aankomst op 19 november werden vermoord.

Op 27 januari 1945 werd Auschwitz, het grootste nazi-concentratie- en vernietigingskamp, ​​waar 1,1 miljoen mensen stierven, bevrijd door het Rode Leger. Vandaag is het Internationale Holocaust Herdenkingsdag.