De koppelaarster

Vandaag beginnen we met deze geweldige Vermeer onze maandelijkse samenwerking met de Staatliche Kunstsammlungen Dresden. Hun collectie is ongelofelijk en we zullen hun meesterwerken de komende vier zondagen tentoonstellen. Veel plezier!

(En ook: veel plezier met onze papieren DailyArt 2020 kalenders die we online verkopen. Bekijk ze hier!)

Een groot deel van dit schilderij wordt in beslag genomen door een tapijt. Door het duidelijk herkenbare patroon is het te identificeren als een tapijt uit Uşak, een plaats in West-Anatolië met een lange en rijke tapijttraditie. Het exemplaar hier getoond kan worden gedateerd op de eerste helft van de 16e eeuw, vanwege de donkerblauwe ondergrond en het rode uivormige medaillon in het midden. Tapijten in de Perzische stijl kunnen in vele andere schilderijen worden teruggevonden; hun kunstenaarschap werd erg bewonderd.

In dit schilderij heeft Vermeer de grote schaal van zijn vroege historische taferelen overgebracht naar een genreschilderij-thema. Door deze nieuwe stijl kwam een verrassend nieuwe manier van kijken en schilderen centraal te staan. Vermeer oriënteerde zich door de schilderijen van een bekende groep Nederlandse kunstenaars te bestuderen, de Utrechtse caravaggisten, die toen al dertig jaar bestonden. Beginnend met De koppelaarster ontleende Vermeer elementen aan deze artistieke stroming of zinspeelde hij erop in zijn latere werk.

Vermeer begon het schilderij blijkbaar met het idee om een genrestuk te maken met vier bijna levensgrote figuren. De groep bevindt zich achter een gefabriceerde balustrade, waar de zittende figuren zowel met elkaar als met de kijker communiceren in een intieme kleine ruimte. Vermeer toont ons een vrolijk en rustig tafereel, waarbij men het verwerpelijke karakter van de situatie op het eerste gezicht niet opmerkt: de modieus geklede vrijer betaalt met zijn rechterhand, terwijl zijn linker de borst van de jonge vrouw betast. Het is geen toeval dat de handen die betrokken zijn bij het betalen centraal in de compositie staan, die horizontaal in tweeën is gedeeld door de bovenste rand van de balustrade. 

P.S. Lees hier over een onthuld geheim in een andere Dresden Vermeer, het beroemde Brieflezend meisje bij het venster. <3