Jan van Eyck
Dit schilderij vertelt het verhaal van de heilige Barbara. Zij was de dochter van een edelman die haar voor haar bewonderaars wilde verbergen door haar in een toren op te sluiten. Toen haar vader haar probeerde uit te huwelijken, verweerde zij zich fel. In een poging haar mild te stemmen, mocht zij af en toe de toren verlaten. Tijdens een van deze uitstapjes liet Barbara zich heimelijk tot het christendom bekeren. Haar vader reageerde woest en droeg haar over aan de gouverneur, die haar liet martelen. Dit haalde echter niets uit, want elke nacht weer heelden haar wonden op wonderbaarlijke wijze. Uiteindelijk zou de vader van Barbara haar eigenhandig onthoofden.
De jonge vrouw wordt hier afgebeeld terwijl zij in een gebedenboek bladert. De palmtak in haar linkerhand geeft aan dat zij martelares is. Het symboliseert haar triomf over de dood en haar keuze voor het eeuwige leven. Achter haar zijn bouwers druk in de weer. Samen bouwen zij een gotische kerktoren die de groei van het christendom verbeeldt.
In en rond de toren is het een drukte van belang. Dit refereert wellicht aan de Kerk, waarin elke christen kan bijdragen aan het werk van God. Tot op heden wordt Barbara door metselaars, steenhouwers, dakdekkers en bouwmeesters als hun patroonheilige aanbeden.
De bijzonder gedetailleerde uitwerking van deze onderschildering, ofwel doodverf, is uniek in de 15e eeuw. Van Eyck schilderde de lucht en hield toen op, waarmee dit het oudst bekende onafgemaakte paneel is uit de Lage Landen. Desondanks werd het werk aldus door de kunstenaar gesigneerd: ioh[anne]es de eyck me fecit 1437. Betekent dit dat het schilderij wat hem betreft voltooid was?
Jan van Eyck is tezamen met Rogier van der Weyden een van de kopstukken van de Vlaamse Primitieven, een groep schilders uit de Lage Landen uit de 15e en vroege 16e eeuw. Zij streefden realistische afbeeldingen na, met veel details. De nauwgezette weergave van de toren is het meest in het oog springend element in dit werk. Een ander fraai detail is de manier waarop de heilige Barbara op de grond zit. Wellicht wilde Van Eyck haar nederigheid benadrukken.
Het schilderij van vandaag presenteren wij met dank aan het Koninklijk Museum voor Schone Kunsten Antwerpen.
PS Mocht je weinig van Van Eyck afweten, dan vind je hier tien dingen die je zeker wilt weten over deze prachtschilder!