Onbekende Artiest
Wanneer we een pagina van een middeleeuws gebedenboek openen zien we in eerste instantie de versieringen in de marge. Het zijn willekeurige figuratieve scènes (spiritelli in Itallië) met menselijke figuren, dieren en fantastische creaturen. Flora en fauna zijn alom aanwezig in die kanttekeningen; ze trekken de aandacht alsof ze spotten met de hoofdrol die de tekst en miniaturen is toebedacht.
Als die marginalia in een narratieve opeenvolging worden geplaatst lijken ze een aparte gedachtenloop te creëren, los van de figuratieve decoratie die bestaat uit vier paginagrote miniaturen en vele kleinere initialen die evenzeer prachtig zijn.
Verschillende anonieme illustratoren werkten in 1483 in Gent en Brugge aan de verluchting van deze getijdenboeken, de Berlijnse Meester van Maria van Bourgondië was een van hen. Hun werk was een artistiek experiment dat begon bij de virtuoze reproductie van elementen uit de natuur die werden weergegeven op een heel naturalistische manier met begoochelende effecten. Vele pagina's van het manuscript werden beschilderd met wildbloemen. Vaak zijn het optische illusies (bijvoorbeeld het nabootsen van een echt herbarium); de lezer die bijna de hele plant ziet op de rechterpagina, ziet bij het omslaan van de pagina alleen de steel van de plant (het deel waarmee de plant vastzit aan de perkamenten achtergrond). We mogen ons niet laten misleiden door illusie! De decoratie werd gemaakt in speciale ateliers door illuminators die zich baseerden op voorbeelden: gedetailleerde tekeningen, miniaturen en gravures. Naturalisme werd afgewisseld met stilering.
Welke betekenis hebben deze details uit de natuur die in de marges verspreid staan?
Traditioneel hadden alleenstaande planten (rozen, lelies, anjers, akeleien en viooltjes) een godsdienstige betekenis in overeenstemming met de functie van het boek. Geschilderde versieringen als bewust vernieuwende artistieke creatie legden in elk geval de nadruk op de imiterende mogelijkheden van kunst. Door het onderwerp, zijn ze de bijdrage van de Vlaamse miniaturisten van de late 15de eeuw aan de ontwikkeling van het stilleven als een apart genre in de schilderkunst.
We delen deze prachtige pagina met jullie met dank aan het bekende Czartoryski Museum, een afdeling van het Nationael Museum van Krakau, dat dit boek in haar collectie heeft. Kijk naar de honden onderaan! Ze zijn zo schattig... en weet je wat? In onze Set van 50 Postkaarten met Dieren in de kunst, hebben we verschillende afbeeldingen van lieve, grappige dieren in de kunst! Kijk vandaag eens in de DailyArt Shop - het is de laatste dag van onze Nieuwe Maanjaars Verkoop! :)
PS De creaturen in de marges van middeleeuwse manuscripten waren niet altijd aardig. Heb je deze uitzinnige middeleeuwse killer konijnen ooit gezien?