Ángel della Valle
Malón to nazwa nadana najazdom band plemienia Mapuche na tereny hiszpańskie, chilijskie i argentyńskie, które miały miejsce od XVII do XIX wieku, a także atakom na wrogie stronnictwa Mapuche. Juan Ignacio Molina opisał malón wśród Mapuche jako sposób na dochodzenie sprawiedliwości: "Zraniona rodzina często zakłada, że przysługuje jej prawo do ścigania napastnika lub jego krewnych i ukarania ich. Z tego nadużycia wywodzą się rozróżnienia i ujednoznacznienia, tak często używane w ich prawodawstwie.... Ludzie ci, niezależnie od ich skłonności do przemocy, rzadko stosowali broń w swoich prywatnych waśniach, a rozstrzygali je pięścią lub kijem."
Jako taktyka przeciw Hiszpanom, malón zapoczątkowane były przez przywódców takich jak Lientur. Były to szybkie ataki z zaskoczenia przeprowadzane przez konnych wojowników Mapuche przeciwko białej ludności (huinca), gospodarstwom, osadom i fortyfikacjom w Chile i Argentynie, w celu zdobycia koni, bydła, prowiantu i jeńców, często młodych kobiet. O skuteczności tej taktyki stanowił fakt, że szybki, gwałtowny atak bez oficjalnego rozkazu nie dawał czasu na zorganizowanie obrony, oraz że pozostawiał po sobie zdziesiątkowaną ludność niezdolną do odwetu czy pościgu.
W Chile w odpowiedzi na ataki Hiszpanie przygotowali system fortyfikacji La Frontera, gdzie stacjonowała stała armia, patrolująca brzeg wzdłuż rzeki Bio Bio. W Argentynie, gdzie Mapushe w XIX wieku spustoszyli południowe tereny graniczne, rząd zareagował budując drewniane posterunki, a niekiedy i fortece, np. Fortaleza Protectora Argentina i Zanja de Alsina, oraz rów, który biegł przez setki kilometrów przez Pampę. Środki te miały utrudnić ataki Mapuche. Ostatecznie argentyński rząd najechał i zdobył terytoria plemienia Mapuche pod koniec lat siedemdziesiątych XIX wieku w czasie Podboju Pustynnego, który był częścią rządowego planu likwidacji rdzennej ludności kraju. Na szczęście Mapuche i inne rdzenne ludy oparły się tym próbom i przetrwały do dzisiaj.
Ángel della Valle urodził się w imigranckiej rodzinie w Buenos Aires w 1852 r. Wcześnie przejawiał artystyczne zdolności i mimo śmierci ojca w 1971 r. już rok później, za zgodą matki, mógł wyjechać do Włoch, gdzie studiował we Florencji wraz z Antonio Ciserim. Powrócił do Argentyny w 1883 r., w rodzinnym domu założył swój warsztat i wkrótce stał się częścią grupy artystów, znanych później jako założyciele El Ateneo, salonu artystycznego, który skupiał także pisarzy i muzyków. W 1893 r. grupa ta zapoczątkowała pierwsze w Argentynie regularne wystawy sztuki.
Za najlepsze prace della Valle uznaje się te przedstawiające wieś, gaucho oraz sceny z codziennego życia zwykłych ludzi. W 1892 r. stworzył swoje prawdopodobnie najbardziej znane dzieło, czyli Powrót jeźdźców. Rok później było ono wystawione w argentynskim pawilonie na Światowej Wystawie Kolumbijskiej w Chicago.
- Clinton Pittman
Jeśli interesuje cię sztuka Ameryki Łacińskiej, zapraszamy do przeczytania artykułu "Odkrywanie historii Meksyku w muralach Wielkiej Trójki".