Szmul Zygielbojm

Szmul Zygielbojm (1895-1943) był aktywistą politycznym powiązanym z socjalistyczną partią Bund. Po 1942 r. został członkiem Rady Narodowej Rzeczypospolitej Polskiej rządu polskiego na uchodźstwie w Londynie. To on przekazał światu informacje o tragicznym losie polskich Żydów w trakcie niemieckiej okupacji. W wyrazie sprzeciwu wobec obojętności świata dla Holokaustu, 12 maja 1943 r. popełnił samobójstwo. W liście do prezydenta Polski Władysława Raczkiewicza oraz generała Władysława Sikorskiego pisał:

"(...) Milczeć nie mogę i żyć nie mogę, widząc jak niszczone są resztki narodu żydowskiego, który sam reprezentuję. Moi towarzysze z warszawskiego getta wzięli w dłonie broń i rzucili się do ostatniego, heroicznego boju. Nie dane mi było umrzeć jak oni, razem z nimi. (...) Moja śmierć ma za zadanie wyrazić sprzeciw wobec bierności świata, który jedynie przypatruje się, przyzwalając na zagładę ludu żydowskiego."

Sportretowany mężczyzna stoi na granicy pomiędzy życiem a śmiercią. Ciemne tło ostro kontrastuje z bladą twarzą. Mężczyzna czuje bezsilność wobec cierpienia, którego jest świadkiem, a jednocześnie jest gotowy do największego poświęcenia. Zza postaci Szmula Zygielbojma wyziera czerwona łuna, dochodząca z warszawskiego getta. Jego twarz wyraża bezradność, ale również gniew. Są one ostrzeżeniem dla ludzi żyjących obecnie, gdyż problem obojętności wobec losu prześladowanych pozostaje aktualny również dziś.
Portret został namalowany na wystawę zatytułowaną Szmul Zygielbojm. Milczeć nie mogę i żyć nie mogę w Żydowskim Instytucie Historycznym w Warszawie, trwającą od 11 maja do 22 lipca 2018 r.