Pieter Bruegel the Elder
Tym niesamowitym Bruegelem przypominającym Boscha kontynuujemy naszą wspaniałą współpracę z Królewskimi Muzeami Sztuk Pięknych w Brukseli. Bawcie się dobrze!
Bruegel namalował ten obraz, gdy wciąż jeszcze mieszkał w Antwerpii i tworzył rysunki dla grawera Hierominusa Cocka. Odrzucając dominujące wówczas włoskie modele, zagłębił się w uznawaną za staroświecką tradycję Hieronimusa Boscha. Pozornie niedająca się rozdzielić masa postaci i kształtów roztacza się przed naszym zdezorientowanym wzrokiem. Potwory wyłaniające się z odległej głębi w aureoli światła spadają na ziemię niczym z załamującej się fali. Walczą z nimi anioły prowadzone przez świętego Michała, chudego niczym trzcina, w złotej zbroi, mierzącego mieczem w leżącego u jego stóp siedmiogłowego smoka z siedmioma diademami. Walka archanioła z upadłymi aniołami została opisana w Apokalipsie św. Jana (12, 3-9) i od czasów średniowiecza była wielokrotnie obrazowana. W ujęciu Bruegela brutalność wyrażona jest nie w gorzkiej naturze bitwy - święty Michał i jego nieliczne zastępy nie wydają się szczególnie zagrożeni przez demony - ale w intensywności upadku, piekielnej nieskończoności tego pełzającego, ohydnego mnóstwa, które wdziera się na całą powierzchnię obrazu, w niezwykłej jedności działania potęgującej siłę oddziaływania dzieła. Czerpiąc elementy z pieczołowicie obserwowanego świata roślin, zwierząt, minerałów i ludzi, a następnie łącząc je w hybrydalne, zdeformowane istoty, Bruegel kreuje stworzenia, które są w najwyższym stopniu odrażające, a przy tym tak niesamowicie intrygujące i fantastyczne, jak tylko można sobie wyobrazić. Skorupy małży wrośnięte w gigantyczną krewetkę, ludzka czaszka z motylimi skrzydłami przyczepiona do bezkształtnego, rozdętego ciała, pękaty gnom w zwieńczonym pióropuszem hełmie, niosący zegar słoneczny, kleista ryba z rękami, jaszczurzymi łuskami i odnóżami skorupiaków... Lista wydaje się nieskończona. W wirze bitwy każdy element wyróżniany jest drobiazgowym podkreśleniem gry światła na teksturach. Sojusznicy świętego Michała ze swoimi długimi, wyrafinowanymi sylwetkami, z elegancją spowici w delikatne, świetliście kolorowe szaty z założenia stawiani są po stronie Dobra, w stanie łaski pozwalającej im z łatwością dominować nad potwornymi hordami, poruszać się po czystym i lazurowym niebie, które głęboko kontrastuje z ciemnością zarezerwowaną dla buntowników. Bruegel objawia się tutaj jako wspaniały kolorysta, zręcznie i z werwą rozprowadzający akcenty czerwieni, zieleni, błękitu i bieli oraz na przemian ciemne brązy i jaśniejsze beżowe ochry.
Tekst: Véronique Bücken, Museum of Ancient Art. A Selection of Works, Bruksela 2001, s. 88 © Royal Museums of Fine Arts of Belgium, Brussels
P.S. Motyw Upadku Aniołów został wykorzystany w znanym serialu Netflixa, Dark. Widzieliście? Kliknijcie tutaj i odkryjcie sztukę w Dark.
P.P.S. Jeśli szukacie czegoś niesamowitego do powieszenia na ścianie, sprawdźcie nasze printy :)