Master of 1537
Dziś jest 1 kwietnia, a więc prima aprilis, czyli coroczny zwyczaj polegający na robieniu psikusów i żartów. Kogo więc innego moglibyśmy dziś pokazać niż błazna?
Przenieśmy się do renesansowej Europy. W 1494 roku Sebastian Brant opublikował The Ship of Fools (Okręt błaznów), a w 1511 roku Erazm z Rotterdamu wydał In Praise of Folly (Pochwałę głupoty). Oba teksty cieszyły się ogromną popularnością, cementując głupca jako centralną postać XVI-wiecznej myśli. Wśród gwałtownych wstrząsów politycznych i religijnych głupiec stał się symbolem niezgody, kwestionującym ustalony porządek społeczny poprzez satyrę i subwersję. Jego wizerunek, szeroko rozpowszechniony na rycinach, stał się natychmiast rozpoznawalny: żywe, kontrastujące ubrania, czapka ozdobiona grzebieniem koguta, ośle uszy i dzwonki, a także laska z jego własną groteskową podobizną - marotte, do której zwracał się, jakby mówił do siebie.
Portret ten jest zgodny z wizualnymi konwencjami, które definiują głupca. Odwzorowany w bardzo realistycznym stylu, oddaje zawiłe szczegóły, od eleganckiego futrem podszytego stroju po długie, łykowate palce pokryte żyłami przez wiek i wyraziste zmarszczki wokół oczu. Trzyma również parę okularów - kolejny znak rozpoznawczy głupca - zarówno kpiąc z uczonego, jak i symbolizując zniekształcone postrzeganie rzeczywistości, główny motyw szaleństwa.
Wizerunek głupca patrzącego przez palce był szczególnie rozpowszechniony w świecie germańskim i w Holandii. Gest ten nawiązuje do popularnego w języku niemieckim i holenderskim wyrażenia, odnoszącego się do przymykania oczu na moralnie wątpliwe lub nawet nielegalne zachowanie. Utwór Branta Ship of Fools nawiązuje do sytuacji, w której mąż udaje niewiedzę o cudzołóstwie żony - jego własna niewierność służy jako usprawiedliwienie jego umyślnej ślepoty.
Na portrecie Mistrza z 1537 roku głupiec zdjął również okulary, co jeszcze bardziej wzmacnia jego odmowę widzenia. Ten akt unikania można interpretować szerzej jako nadmierną tolerancję, prowadzącą do społecznej głupoty. Ówczesna rycina odzwierciedla ten sentyment poprzez napis: „W dzisiejszych czasach ludzie patrzą przez palce - dlatego wszędzie dzieje się źle”.
Wszystkiego najlepszego z okazji prima aprilis!
P.S. Inny obraz przedstawiający błazna niedawno zdobił okładkę albumu Lady Gagi! Miał on bardzo szczególne znaczenie. Przekonajcie się, kto jest błaznem na okładce płyty Harlequin Lady Gagi!