Cariye / Cariye

Tarihteki günümüzde tekrarlanması zor olan deneyler vardır. İşte 19. Yüzyıl başlarında birçok sanatçının tartıştığı bir tanesi. Doğaçlamayla ilgili sorulara cevap arayan ve tamamlanmışfotoğrafların eskizlere kıyasla her zaman biraz bozulmuş gözükmediği bir deney. Eugène Delacroix bir dizi sıradışı fotoğraftan geçti. Calotypelar (ilk fotoğrafçılık tekniği, tuz basmatekniğiyle) arkadaşı Eugène Durieu tarafından çekildi. Sıradışı, çünkü onlar ilk nü fotoğrafı çekilen insanlar arasındaydı.

Delacroix onlar için “Başarısızca yapılmış, ve yer yer garipçeşekillendirilmiş” dedi. Ardından arkadaşlarına Rönesans sanatçısı Marcantio Raimondi`nin bir dizi baskılarını sundu. Yöneltilen soru belki bir güzellik yarışması ile ilgiliydi. Ama aynızamanda görüş ile ilgiliydi; Hangisi insan vücudunu daha iyi gösteriyor, mercek mi el mi? Günümüz makinesi mi, antik insan mı? Fotografik çıplaklık, idealleşmiş vücudun karşısındadurabilir mi? Bugün bu deneyi tekrarlayabiliriz, çünkü Delacroix ve Durieu`nun beraber çektiği çoğu fotoğraf ve Delacroix`un onlardan yaptığı çizimler günümüze sağsalim ulaştı.

İlk olarak fotoğrafa bakalım. Durieu amatördü. Delacroix sahneyi hazırladı ve modeli getirdi. Durieu teknik kısımları halletti. Çıplaklık uğruna çıplaklık değildi. Akademik çalışmaydı. Bu yüzden, çıplaklığa mazeret olarak akademik bir başlığa ihtiyacı vardı. Çıplak bir Kadın olarak değil bir cariye-Osmanlı saraylarındaki kadın köle- olarak tasvir edildi. Belki de onun örtülüolduğunu göreceğiz, ama modern gözlerimiz için bahsedilecek fazla bir şey yok. Yine de kısaydı, çenesi biraz sarkıyordu, göğüsleri eşitsizdi. Hepsi ön dokuzuncu yüzyılın nahoşluğunakatkıda bulunuyordu. Mamafih fotoğraf büyüktü ve tekrar ve tekrar ve tekrardan kullanılabilirdi. Ve yine aynı kalırdı. 

Daha sonra Delacroix`in ondan yaptığı yağlıboya eskisine dönelim. Resim hala cariye adını taşıyor. Kadın daha giyinik. Vücudu biraz daha uzun. Göğüsleri daha eşit ve küçük ve yüzüdaha ince. Sert stüdyoyu atmosferini cariyenin sarayına çevirdi. Delacroix`in bir vizyonu vardı. Yeni teknoloji ve onun doğallığına hayran kaldı. Fakat tasvir ettiği ayrıntı miktarının birazfazla olduğunu düşünüyordu. Durieu ona bu yolda yardımcı oldu. Onlardan sonra çok çok ressam fotoğrafçılığı öyle veya böyle kullandı. Gustave Courbet, Cézanne, Toulouse-Lautrec, G F Watts., Breitner ve daha niceleri bunlardan birkaçı.

Deneye geri dönersek, fotoğraftaki hanımın başarısızca yapıldığını düşünüyor musunuz? Resim daha memnun edici bir görüntü veriyor mu?

- Erik