Jacek Malczewski
Günlerden pazar, öyleyse gelin güzel Krakow'u (Polonya) ve Ulusal Müze koleksiyonunu ziyaret edelim. Bugün Genç Polonya akımının ana figürlerinden biri olan Polonyalı sembolist ressam Jacek Malczewski'nin otoportresine yer vereceğiz.
Beyazlar İçinde Otoportre, sanatçının eser külliyatındaki sayısız otoportre arasında ayrı bir öneme sahiptir. Malczewski, vücudunun üst bölümünü kabarık kollu beyaz bir bluz; altın kopçalı, bağlı bir yaka ve şakağa sıkıca sarılı kırmızı bir şapka şeridiyle süslü, beyaz bir bere giyinmiş olarak sunar. Çok renkli dokuma bir kemer üzerine geniş, deri bir İskoç kemeri kalçalarını sarmıştır. Sağ elin kalçalara dayandırıldığı özel bir duruş (bir şövalye hareketi) ile ressamın mesleğine işaret eden fırçayı gösteren sol el, grotesk unsurlardan sıyrılamasa da portreye resmî bir karakter katar.
Malczewski'nin otoportreleri, çağdaşı eleştirmenlerin sinirine pek dokundu ve sanatçıyı aşırı gurur ve "kostüm yapmaya" yatkınlıkla suçladılar. Resim, tüm sembolik yapıtlar gibi, net bir yorumlamaya açık değildir; kişi ancak resmin anlamını çıkarmayı deneyebilir. Resim, sanatçının kendini çeşitli görünümlerde takdim ettiği diğer otoportreler ışığında değerlendirildiğinde, kullanılan renklerin taşıdığı metaforların yanı sıra erkek ve kadın, halk ve soylu ile şık kostüm ayrıntılarının bir araya gelmesiyle de dikkat çekmektedir. Kişiliğin somut bir göstergesi olarak ele alınmış kıyafetin zıt özellikleri, sanatçının androjen nitelikte bir bütünlük anlayışı geliştirmede başarılı olduğunu yansıtıyor belki de. Androjenliğin asli, kayıp bir insan figürü ve insan emellerinin amaçlarından biri olması gerektiği fikri, Gnostisizm'den gelmektedir. Edebî ve sanatsal sembolizmin temel sorunlarından biriydi bu. Önceden Malczewski'nin vârisi ve takipçisi olduğu romantik gizemcilikte varlık göstermişti. Romantik ve Sembolist görüşlere göre sanatçılar ve şairler, çağın düşünsel ve ruhsal ufuklarını aşan, güzellik ve mükemmelliği hedefleyen kişiler olarak insan doğasının eksikliğini ve yiten mükemmelliği yeniden kazanma ihtiyacını hep daha şiddetle hissetmişlerdir. Daha büyük ruhlar olduklarından, mükemmele ulaşmaya daha yakındılar.
Malczewski'nin yapıtlarında, kişiliğin sembolik açıdan birleştirilmesi de bir dizi renkle vurgulanmıştır: Sanatsal anlamda ilahi ışığa karşılık gelerek resmi kaplayan beyaz, mükemmelliğin simgesidir; fakat ayrıca dişi unsurla da karıştırılmıştır. Öte yandan yer yer görülen horozibiği rengi, eril unsurun bir işareti ve her zaman dahî sanatçı rolüne eşlik etmiş ızdırabın da bir ifadesi olabilir.
Not: Jacek Malczewski, Genç Polonya akımının önemli sanatçılarındandı. Malczewski'nin ölüm betimlerini keşfedin!