1537 Ustası
Bugün 1 Nisan yani Şaka Günü: Basit şaka ve kandırmacalardan meydana gelen yıllık bir kutlama. Bugün bir soytarı göstermeyeceğiz de ne göstereceğiz, değil mi?
Gelin, Rönesans Avrupası'na gidelim. Sebastian Brant 1494'te Aptallar Gemisi'ni yayımladı, 1511'de ise bunu Erasmus'un Deliliğe Övgü'sü takip etti. İki metin de inanılmaz bir rağbet görerek, soytarıyı 16. yüzyıl düşüncesinin ana figürü konumuna yerleştirdi. Soytarı, büyük bir siyasi ve dini kargaşanın ortasında görüş ayrılığının bir simgesi olarak ortaya çıktı; yerleşik toplumsal düzeni yergi ve tahrip etme yoluyla sorguladı. Gravürlerle her yere dağılmış soytarı imgesi, anında tanıdık hâle geldi: parlak, zıt kıyafetler, horoz ibiğiyle süslü bir başlık, eşek kulakları, çanlar ve yüzünün grotesk bir benzerine yer veren bir asa - marotte- ki kendi kendine konuşuyor gibi ona hitap ederdi.
Bu portre, soytarıyı niteleyen görsel âdetlere bağlı kalır. Oldukça gerçekçi bir tarza betimlenmiş tablo, kürklü kılık kıyafetinin zarafetinden yaşlandıkça damarları çıkmış uzun, adeleli ellerine ve göz çevresindeki manalı çizgilere kadar ince ayrıntıları yakalar. Elinde gözlük de tutarak - soytarının bir başka niteliği - hem bilgeyi aşağılar, hem de aptallığın ana teması olan bozulmuş gerçeklik algısını simgeler.
Parmaklarının arasından bakan soytarı imgesi, özellikle Alman dünyasında ve Hollanda'da yaygındı. Bu hareket, ahlaki yönden şüpheli ve hatta yasa dışı bir davranışa gözünü kapama eylemine işaret eden Almanca ve Felemenkçedeki ortak bir ifadeyi ima etmektedir. Brant'ın Aptallar Gemisi, bir kocanın karısının zinasını bilmiyormuş gibi davranmasına gönderme yapar - kendi sadakatsizliği onun kasıtlı körlüğüne gerekçe teşkil eder.
Soytarı, 1537 tarihli Usta'nın portresinde de gözlüğünü çıkarmıştır; böylece görmeyi reddedişi daha da pekiştirilmiştir. Bu kaçınma eylemi daha genel anlamda toplumsal aptallığa yol açan aşırı hoşgörü şeklinde yorumlanabilir. Çağdaş bir gravürde, şu yazı eşliğinde bu duygu yankılanır: "Bugünlerde insanlar parmaklarının arasından bakıyor; her yerde, her şey işte bu yüzden kötüleşiyor."
Neşeli bir 1 Nisan geçirmeniz dileğiyle!
Not: Bir başka soytarı resmi, yakın zamanda Lady Gaga'nın albümünün kapağını süsledi! Çok da özel bir anlama sahipti. Lady Gaga'nın Harlequin albüm kapağındaki soytarının kim olduğuna bakabilirsiniz.